Μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης
Η αμνιακή μεμβράνη (AM), είναι ένα πολύ λεπτό στρώμα ιστού που λαμβάνεται από τον πλακούντα των εγκύων γυναικών και μετά από ειδική επεξεργασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία πολλών παθήσεων της οφθαλμικής επιφάνειας. Η αμνιακή μεμβράνη συνήθως μεταμοσχεύεται στην επιφάνεια του οφθαλμού για να ενισχυθεί η επούλωση και η αποκατάσταση της οφθαλμικής επιφάνειας παρέχοντας αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και ένα ομαλό φυσικό υπόστρωμα για την ανάπτυξη των επιφανειακών κυττάρων του κερατοειδούς και του επιπεφυκότα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μόνη της ή σε συνδυασμό με μεταμόσχευση κερατοειδούς.
Μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης σε προβλήματα του κερατοειδούς
Ανάμεσα στις θεραπευτικές επιλογές μας για την αναδόμηση της επιφάνειας του κερατοειδούς περιλαμβάνεται η μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης (AMT). Υπάρχουν δύο τρόποι για την κλινική χρήση της μεταμόσχευσης αμνιακής μεμβράνης: το μόνιμο μόσχευμα ή το επικαλυμμένο μόσχευμα. Όταν χρησιμοποιείται ως μόνιμο μόσχευμα, ο στόχος της μεταμόσχευσης αμνιακής μεμβράνης είναι να συμπληρώσει κάποιο έλλειμμα των ιστών του κερατοειδούς. Όταν χρησιμοποιείται ως επικαλυμμένο μόσχευμα, ο στόχος της μεταμόσχευσης αμνιακής μεμβράνης είναι να μειώσει την φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας για να προωθήσει την επιθηλιακή επούλωση με ελάχιστες ή καθόλου ουλές.
Ποιες είναι οι ενδείξεις για μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης;
Στις ενδείξεις της μεταμόσχευσης αμνιακής μεμβράνης περιλαμβάνονται τα εξής:
• επίμονα επιθηλιακά ελλείμματα που δεν επουλώνονται
• δεσκεμετοκήλη κερατοειδούς χιτώνα
• έλκη κερατοειδούς διαφόρων αιτιολογιών
• εκφυλίσεις του κερατοειδούς
• χημικά εγκαύματα
• χειρουργεία αποκατάστασης πτερυγίου
• αυτοάνοσες διαταραχές της οφθαλμικής επιφάνειας (π.χ. σύνδρομο Stevens-Johnson, τοξική επιδερμική νεκρόλυση, οφθαλμικό πεμφιγοειδές)
• φυσαλιδώδης κερατοπάθεια (Bullous Keratopathy)
• ταινιοειδής εκφύλιση του κερατοειδούς (Band Keratopathy)
• μετά από επιφανειακή κερατεκτομή
• έλεγχος φλεγμονής οφθαλμικής επιφάνειας και προώθηση της θεραπείας
• σε μεταμόσχευση κερατοειδούς υψηλού κινδύνου
Επίμονα επιθηλιακά ελλείμματα/έλκη κερατοειδούς
Τα έλκη του κερατοειδούς είναι σοβαρά και επείγοντα κλινικά προβλήματα που μπορεί να επιπλακούν με μικροβιακές λοιμώξεις και να απειλήσουν την όραση του ασθενούς. Μπορεί να προκληθούν από διάφορα αίτια (π.χ. εξωγενώς από χημικά εγκαύματα, μόλυνση, ακτινοβολία ή χειρουργικές επεμβάσεις, ενώ ενδογενώς λόγω γήρανσης, από σακχαρώδη διαβήτη, από μια ερπητική λοίμωξη, ή κάποιες αυτοάνοσες διαταραχές που έχουν ως κοινό παρονομαστή την νευροτροφική κερατοπάθεια. Όταν όλες οι άλλες ιατρικές θεραπείες αποτυγχάνουν και η εξέλκωση επιμένει, οι συμβατικές χειρουργικές επεμβάσεις περιλαμβάνουν ολικού ή μερικού πάχους μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, ταρσορραφή, ή κρημνό επιπεφυκότα. Ακόμη και αν απαιτείται τελικά μεταμόσχευση κερατοειδούς, η πιθανότητα επιτυχίας της μεταμόσχευσης αυξάνεται όταν πραγματοποιείται σε ένα μάτι στο οποίο γίνεται συγχρόνως και μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης για τη μείωση της φλεγμονής. H μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης βοηθάει επίσης στην αποφυγή πιθανής απόρριψης του μοσχεύματος και στην διατήρηση μιας καλύτερης τελικής αισθητικής εμφάνισης.
Δεσκεμετοκήλη και διάτρηση κερατοειδούς
Για τα βαθιά έλκη του κερατοειδούς που μπορεί να καταλήξουν σε δεσκεμετοκήλη και διάτρηση, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλαπλά στρώματα αμνιακής μεμβράνης (ΑΜ) για την αποκατάσταση του κανονικού πάχους του κερατοειδούς. Όταν υπάρχει άμεση διάτρηση ακόμη και μέχρι 3 mm σε διάμετρο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αμνιακή μεμβράνη για να σφραγίσει το έλκος με ή χωρίς την χρήση πρόσθετης κόλλας ιστών.
Λοιμώδης Κερατίτιδα και Σκληρίτιδα
Τα έλκη του κερατοειδούς λόγω βακτηριακών, μυκητιακών ή ιογενών αιτίων μπορούν να αντιμετωπιστούν με την μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης μετά τον έλεγχο της μόλυνσης με την κατάλληλη αντιμικροβιακή θεραπεία. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σε μείωση της τήξης και της φλεγμονής στο σημείο της βλάβης, με επανα-επιθηλιοποίηση μέσα σε 2-3 εβδομάδες. Επίσης μειώνει την επανεμφάνιση της λοίμωξης.
Φυσαλιδώδης κερατοπάθεια (Bullous Keratopathy)
Η φυσαλιδώδης (bullous) κερατοπάθεια είναι μια διαταραχή του κερατοειδούς που προκαλείται από την αποσύνθεση του ενδοθηλίου του κερατοειδούς λόγω Fuchs ενδοθηλιακής δυστροφίας κερατοειδούς, χειρουργικού τραύματος, δυσλειτουργικού γλαυκώματος ή προηγούμενης απόρριψης μοσχεύματος κερατοειδούς. Η προχωρημένη φυσαλιδώδης κερατοπάθεια προκαλεί πόνο και επαναλαμβανόμενες διαβρώσεις (έλκη) στον κερατοειδή. Η μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης παρέχει ανακούφιση από τον πόνο και επούλωση των ελκών του κερατοειδούς, δημιουργώντας μια ομαλή επιφάνεια στον κερατοειδή χωρίς επανεμφάνιση φυσαλίδων.
Ταινιοειδής κερατοπάθεια (Band keratopathy)
Η ταινιοειδής κερατοπάθεια (band keratopathy) εμφανίζεται σε μια σειρά από ασθένειες του κερατοειδούς που χαρακτηρίζονται από χρόνια φλεγμονή και τελικά εναποθέσεις ασβεστίου στον κερατοειδή. Οι συμβατικές θεραπείες περιλαμβάνουν δέσμευση και απομάκρυνση του ασβεστίου με EDTA και επιφανειακή κερατεκτομή για την απομάκρυνση της επιφανειακής απόθεσης ασβεστίου και μέρους του στρωματικού ιστού του κερατοειδούς. Η μεταμόσχευση αμνιακής μεμβράνης μετά από αυτή τη διαδικασία έχει επιτύχει ποσοστό επιτυχίας πάνω από 90% στην ανακούφιση του πόνου του ασθενούς, στην δημιουργία υγιούς, σταθερού επιθηλίου του κερατοειδούς και στη βελτίωση της όρασης.
Με ιδιαίτερη εκτίμηση
Dr Κων/νος Χ. Καραμπάτσας MD, DMed, MRCOphth, FEBO, FRCS
Χειρουργός Οφθαλμίατρος – Επ. Καθηγητής Οφθαλμολογίας