Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας - Αττικό Οφθαλμολογικό Κέντρο

Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ)

Η ωχρά κηλίδα είναι ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων που αποτελεί το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Είναι υπεύθυνη για την ευκρινή όραση, καθώς και για την αντίληψη των χρωμάτων.

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι μια πάθηση των ματιών που αποτελεί την συχνότερη αιτία τύφλωσης σε ηλικιωμένους ανθρώπους στις ανεπτυγμένες χώρες. Πράγματι, σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο το μέσο προσδόκιμο ζωής αυξάνεται, τόσο αντίστοιχα αυξάνεται συνεχώς και η συχνότητα εμφάνισης της ΗΕΩ.

Δύο είναι οι βασικές μορφές Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς κηλίδας: η ξηρή και υγρή.

Στην «ξηρή» (ή ατροφική) μορφή της ΗΕΩ, εμφανίζεται ατροφία (γήρανση και λέπτυνση) των φωτοευαίσθητων κυττάρων της ωχράς. Αποτελεί την περισσότερο διαδεδομένη (πάνω από το 90% των περιπτώσεων), όμως λιγότερο επικίνδυνη μορφή.

Η αποκόλληση του υαλοειδούς δεν είναι επικίνδυνη από μόνη της αλλά μπορεί να συνοδεύεται από πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως ρωγμές του αμφιβληστροειδούς ή υαλοειδική αιμορραγία. Αυτό συμβαίνει όταν οι υαλοειδο-αμφιβληστροειδικές συνδέσεις είναι πολύ ισχυρές και η αποκόλληση δημιουργεί ρήγματα στον αμφιβληστροειδή ή στα αιμοφόρα αγγεία του. Συχνά αυτό οδηγεί στην εμφάνιση νέων κινουμένων σωματιδίων ή αστραπών που επιμένουν. Συστήνουμε στον καθένα με ανάλογα συμπτώματα, που επιμένουν, να υποβάλλεται αμέσως σε οφθαλμολογική εξέταση για να ανιχνεύσουμε πιθανά σοβαρότερα προβλήματα, αν υπάρχουν.

Σε περίπτωση που διαπιστωθεί η ύπαρξη ρωγμής στον αμφιβληστροειδή, εάν αυτή είναι σε αρχικό στάδιο, μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί με ειδικό laser, ώστε η κατάσταση να μην μεταπέσει στην πολύ πιο βαριά κατάσταση της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς χιτώνα που μπορεί να προκαλέσει απώλεια της όρασης και η οποία απαιτεί άμεσα επείγουσα χειρουργική επέμβαση.

Αυτή η μορφή της νόσου χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή εναπόθεση μεταβολικών αποβλήτων κάτω από την περιοχή της ωχράς. Αυτές οι εναποθέσεις ονομάζονται ως drusen. Τα μαλακά drusen συνδέονται με μια πιο προοδευτική μορφή της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας. Ο ακριβής ρόλος τους δεν είναι πλήρως κατανοητός, ωστόσο φαίνεται ότι σηματίζουν μικρές ατροφικές κηλίδες στην ωχρά. Αρχικά μπορεί να προκαλέσουν ”κενές” περιοχές ή «σκοτώματα» στην κεντρική όραση των ασθενώνΟμως συχνά αυξάνονται σε μέγεθος με την πάροδο του χρόνου και συγχωνεύονται για να σχηματίσουν πιο σημαντικές περιοχές ατροφίας επηρεάζοντας την κανονική λειτουργία του αμφιβληστροειδούς. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι να αναπτυχθούν μεγάλες περιοχές γεωγραφικής ατροφίας της ωχράς κηλίδας. Στο στάδιο αυτό η κεντρική οπτική λειτουργία έχει καταστραφεί σημαντικά.

Αυτή η απώλεια όρασης εξαιτίας της ξηρής ΗΕΩ δεν είναι τόσο σοβαρή σε σύγκριση με αυτή της υγρής μορφής. Αν και δεν υπάρχουν φαρμακευτικές ή χειρουργικές θεραπείες για την ξηρή μορφή ΗΕΩ (εκτός από κάποια ειδικά συμπληρώματα διατροφής), τα οπτικά βοηθήματα, όπως οι μεγεθυντικοί φακοί, μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα αυτά να εκμεταλλευτούν την περιφερική τους όραση και να διαχειριστούν καλύτερα τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Η «υγρή» (γνωστή και ως εξιδρωματική) μορφή της ΗΕΩ, -αν και λιγότερο συχνή-, είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας της όρασης. Η υγρή ΗΕΩ είναι η πιο επιθετική μορφή της ΗΕΩ, η οποία τείνει να αναπτύσσεται σε ημέρες και εβδομάδες, οπότε η έγκαιρη ανίχνευση είναι πραγματικά σημαντική.

Συμπτώματα – Κλινική εικόνα

Πρόκειται για μια πάθηση που ως σύμπτωμα έχει την σταδιακή μείωση της κεντρικής όρασης χωρίς άλλα συμπτώματα όπως πόνο. Ποτέ δεν προκαλείται ολική απώλεια οράσεως, διότι παραμένει η περιφερική όραση. Δηλαδή η όρασή μας παύει να είναι ευκρινής έως μηδαμινή όταν κοιτάμε ένα αντικείμενο, αλλά ο προσανατολισμός στον χώρο δεν επηρεάζεται, διότι το περιφερικό οπτικό μας πεδίο παραμένει φυσιολογικό. Ωστόσο σε προχωρημένες καταστάσεις μπορούμε να μιλάμε για πραγματική αναπηρία από την στιγμή που η όρασή μας είναι εξαιρετικά χαμηλή.

Στα πρώιμα στάδια, τα συμπτώματα συνήθως δεν γίνονται αντιληπτά. Η απώλεια της όρασης ξεκινάει συνήθως στον ένα οφθαλμό. Επειδή το υγιές μάτι αντιρροπεί την απώλεια της όρασης του άλλου ματιού, μπορεί αρχικά η πάθηση να μην αναγνωριστεί. Σε πολλές βέβαια περιπτώσεις, τελικά η ΗΕΩ θα επηρεάσει την όραση και του άλλου ματιού επίσης.

Καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

Δυσκολία στην ανάγνωση ή σε άλλη δραστηριότητα που απαιτεί οξεία όραση
Θολή όραση και μεταμορφοψία, δηλαδή παραμόρφωση της όρασης. Οι ευθείες γραμμές μπορεί να μοιάζουν κυματιστές ή καμπύλες. Αυτά τα συμπτώματα, εντοπίζονται με το τεστ Amsler

Η αναγνώριση προσώπων γίνεται δυσχερής
Σκοτεινά ή κενά σημεία στο κέντρο της όρασης
Κεντρικό σκότωμα (ο ασθενής βλέπει μόνιμα ένα σκοτεινό σημείο στο κέντρο)

Ανάγκη για περισσότερο φωτισμό, ευαισθησία στην αντηλιά, μειωμένη νυχτερινή όραση και περιορισμένη χρωματική ευαισθησία μπορεί επίσης να είναι ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά.

Εξέταση ασθενούς με Εκφύλιση της Ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ)

Η απόκτηση όσο το δυνατόν σαφέστερου ιστορικού των συμπτωμάτων του ασθενούς είναι ζωτικής σημασίας. Η ξηρή ΗΕΩ προκαλεί σταδιακή μείωση της κεντρικής / κοντινής όρασης, με την ανάγνωση να γίνεται πιο δύσκολη σε διάστημα μηνών ή και χρόνων. Αντίθετα, οι ασθενείς με υγρή μορφή ΗΕΩ εμφανίζουν πιο σοβαρή και ξαφνική μείωση στην κεντρική όραση. Συχνά περιγράφουν μεταμορφοψία, όπου ευθείες γραμμές, όπως τα πλαίσια της πόρτας, γίνονται κυματιστά. Η αναγνώριση προσώπων γίνεται δύσκολη, και αυτό είναι ένα κοινό σύμπτωμα με αμφότερες τις καταστάσεις.

Η οπτική αξιολόγηση περιλαμβάνει την καλύτερη διόρθωση της μακρινής και κοντινής οξύτητας και των δύο οφθαλμών, σε σύγκριση με προηγούμενες μετρήσεις, εάν υπάρχουν. Ένας πίνακας Amsler μπορεί να είναι χρήσιμος – με τις αλλαγές της ξηρής μορφής να εμφανίζονται ως γραμμές που λείπουν, ενώ οι αλλαγές της υγρής μορφής μπορεί να εμφανιστούν ως παραμορφωμένες γραμμές.

Η λεπτομερής εξέταση του βυθού του ματιού (βυθοσκόπηση) μετά από διαστολή της κόρης του ματιού είναι ζωτικής σημασίας για την εξέταση του οφθαλμού γενικά, με έμφαση στην ωχρά κηλίδα. Οι ασθενείς με ξηρή μορφή ΗΕΩ ενδέχεται να παρουσιάσουν drusen, περιοχές υπερχρωματισμού, εστίες ατροφίας διαφόρων μεγεθών. Η υγρή μορφή ΗΕΩ μπορεί επίσης να έχει μερικά από αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά επιπλέον μπορεί να υπάρχει ορατή αιμορραγία ή εξίδρωμα.

H σάρωση της ωχράς κηλίδας με τομογραφία OCT (Ocular Coherence Tomography) είναι πραγματικά εξαιρετικά χρήσιμη στις περιπτώσεις παρακολούθησης της εξέλιξης και της θεραπείας της ΗΕΩ. Πρόκειτια για προηγμένη τεχνολογία που μας δίνει τη δυνατότητα στιγμιαία, αναίμακτα και με εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια να πάρουμε πληροφορίες για όλα τα στρώματα της ωχράς κηλίδας. Ειδικά σε ασθενείς με αρχόμενη υγρή μορφή ΗΕΩ, όπου μπορεί να μην υπάρχει ορατή αιμορραγία. Με τις σαρώσεις που επιχειρεί το OCT είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε ακόμη και την ελάχιστη παρουσία υγρού σε διάφορα επίπεδα μέσα στον αμφιβληστροειδή, αλλά ακόμη και τη ύπαρξη χοριοειδικής νεοαγγειακής μεμβράνης κάτω από τον αμφιβληστροειδή.

Όποιος χρησιμοποιεί αυτή την τεχνολογία πρέπει να αποκτήσει ειδική εκπαίδευση και κατάρτιση σχετικά με την ερμηνεία των αποτελεσμάτων σάρωσης για να αυξηθεί η ακριβής ερμηνεία αυτών των εικόνων.